Azərbaycanın Xalq Rəssamı Əşrəf Heybətov: “Mənim missiyam yaradıcılığım vasitəsilə Azərbaycanın mədəniyyətini dünyaya tanıtmaqdır.”

Azərbaycanın xalq artisti Əşrəf Heybətov yaradıcılığı və missiyası bədii sahədən kənara çıxan qlobal şəxsiyyətdir. Beynəlxalq Rəssamlar Federasiyasının (UNESCO), Rusiya Rəssamlar İttifaqının, Almaniya Rəssamlar Assosiasiyasının üzvüdür. O, “Dünya İncəsənəti” Beynəlxalq Assosiasiyasının laureatıdır və BMT tərəfindən “Sülh səfiri” adına layiq görülüb. O, əsərlərini dünyanın ən nüfuzlu məkanlarında təqdim edib: Cenevrədəki BMT Millətlər Sarayından və Strasburqdakı Avropa Şurasından tutmuş Rumıniya Prezident Sarayına, NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahına və İordaniya Kral Sarayına qədər. Onun rəsmləri Vatikanda Kansler Sarayında, Lüksemburq hersoqunun iqamətgahında, Maltada və Almaniyada Konrad Adenauer Fondunda sərgilənib.

Onun Bakıdakı evi belə unikal muzeyə çevrilib. Hər bir ziyarətçini bütöv bir aləm qarşılayır: bütün qitələrdən nadir eksponatlar, keramika kolleksiyaları, çini məmulatları, maskalar, gəlinciklər, şərq artefaktları, onun rəsmləri ilə birlikdə dünya mədəniyyətinin unikal ensiklopediyasını yaradan sənət əsərləri. Rəssamın özü bu kolleksiyanı dövlətə bağışlamaq arzusundadır ki, o, ölkədə analoqu olmayan bir layihə, Azərbaycanda Dünya Mədəniyyəti Muzeyinin yaradılması üçün əsas olsun.

— Əşrəf müəllim, Global Art jurnalına xoş gəlmisiniz! Qonaqpərvərliyinizə və evinizi, studiyanızi və muzeyinizi birləşdirən bu unikal məkanın şahidi olmaq imkanına görə təşəkkür edirik. Bu barədə bizə ətraflı danışardınız.

— Salam! Sizi və bütün oxucularınızı salamlamaqdan məmnunam. Mənim üçün bu ev təkcə yaşadığım və işlədiyim yer deyil, həm də sənət və səyahətlərimlə bağlı xatirələrin birləşdiyi mədəniyyət məkanıdır. O, mənim müxtəlif janr və üslubda olan rəsmlərimin böyük kolleksiyasını, eləcə də dünyanın hər yerindən unikal əsərlərdən ibarət kolleksiyanı təqdim edir. Bu gün mənim 17 tematik kolleksiyam var: Alman keramika və çini heykəlcikləri, Katalan keramika, Venesiya maskaları, İtaliyadan harlekin kuklalar, müxtəlif ölkələrdən gəlinciklər, Budda heykəlləri, Hindistan və Misirdən əşyalar, Yapon və Çin çini və heykəlcikləri, şərq xəncərləri, divar qabları, müxtəlif ölkələrdən divar qabları və antik stəkan heykəlcikləri, şərq qadın ayaqqabıları və paltarları. Bu, onların yalnız bir hissəsidir – Berlində daha çox eksponatlar saxlanılır.

Mən çalışıram ki, kolleksiya artmaqda davam etsin və təkcə məni və qonaqlarımı yox, həm də Bakı sakinlərini və turistləri sevindirsin. Azərbaycanda hələlik belə bir muzey yoxdur.

Bu yaxınlarda İçərişəhər Administrasiyasının nümayəndələri ilə görüşdüm və onlar mənim kolleksiyalarım və rəsmlərim əsasında tam hüquqlu Dünya Mədəniyyəti Muzeyinin yaradılması təşəbbüsündə maraqlı olduqlarını bildirdilər. İnanıram ki, zaman keçdikcə bu layihə reallaşacaq və Azərbaycanın mədəniyyətinin bir hissəsinə çevriləcək.

— Əşrəf müəllim, zəhmət olmasa, incəsənətdə özünüzə baxışınızdan, yaradıcılığınızdan danışardınız.

— Mən təvazökar olmağa çalışıram. Bunun üçün səmimiyyətlə çalışıram. Mənim üçün ən vacib zəhmət və davamlı yaradıcılıqdır. İşləmək, işləmək və daha çox işləmək – mən öz yolumu belə görürəm. Görkəmli yazıçı Çingiz Aytmatov mənim haqqımda yazmışdı ki, mənim sənətim Şərqlə Qərbin qovşağında, iki mədəniyyətin dialoq məkanında mövcuddur. Bu, mənim üçün xüsusi şərəfdir. Kaminski, Yablonskaya, Dilarə Vahabova kimi hörmət etdiyim sənətşünaslar mənim haqqımda yazıblar. Onların qiymətləndirmələri mənim üçün çox qiymətlidir, çünki onlar mənim yaradıcılığımda hər zaman çalışdığımı görüblər: harmoniya, dünyaya açıqlıq və mədəniyyətlər arasında dialoq.

— Sizi gənclik illərində incəsənət yolunu seçməyə, sənətkar olmağa və həyatınızı buna həsr etməyə nə ilhamlandırdı?

— Maraqlıdır ki, mən rəsm çəkməyə o qədər erkən başlamamışam. Uşaqlıqda kitablara, idmana daha çox marağım olub. Hətta idmanla məşğul olmağı ciddi şəkildə düşünürdüm. Amma bizim evdə dünyagörüşümə təsir edən çoxlu bədii albomlar, kitablar var idi. İncəsənətlə ilk tanışlığım kilsələr, monastırlar və kilsə rəsmləri vasitəsilə olub. Peyğəmbərlərin və müqəddəslərinin rəsmləri idi. Tez-tez onlara baxıb, “görəsən, mən də çəkə biləcəm?” deyə düşünürdüm. Beləliklə, 13 və ya 14-də albomlardan müqəddəsləri köçürməyə başladım və bu, başlanğıc nöqtəsi idi.

Zaman keçdikcə incəsənətin həyatımın bir hissəsinə çevrildiyini anladım. Rəssamlıq məktəbinə daxil olanda, artıq ilk illərdə nə qədər ciddi və eyni zamanda nəcib bir yük seçdiyimi anladım. Əvvəlcə, heç vaxt Mikelancelo və ya Leonardo ola bilməyəcəyim düşüncələri məni sıxırdı, amma incəsənət tarixinə olan həvəsim o qədər güclü idi ki, bu, mənə öz yoluma inam verdi. Professorumuz, tanınmış sənətşünas alim Paşa Hacıyev məni “gəzən ensiklopediya” adlandırırdı, çünki onun bütün suallarına rahatlıqla cavab verirdim. Əvvəlcə hətta Moskva Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinin İncəsənət tarixi fakültəsinə sənəd verməyə hazırlaşdım.

— Bu gün incəsənəti necə görürsünüz?

— Açığı, mən buna müəyyən təlaşla yanaşıram. İncəsənət, məncə, daha əlçatan oldu, bu, bir tərəfdən gözəl olsa da, digər tərəfdən, peşənin müəyyən dərəcədə deqradasiyasına gətirib çıxardı. Sovet dövründə sərginin açılışı az qala ailə şənliyi kimi qəbul edilirdi – biz hazırlaşırdıq, həyəcanlanırdıq, anın təntənəsini hiss edirdik. Rəssamlar elitanın bir hissəsi hesab olunurdu.

Təəssüf ki, bu gün biz ənənədən uzaq bir tendensiya müşahidə edirik. Azərbaycanın bir çox gənc rəssamları realizm və təbiət tədqiqindən yan keçərək, birbaşa abstraksionizm və konseptualizmə üz tuturlar. Natura ilə işləmək bacarığı isə sənətkarlığın əsasını təşkil edir. Sənətkarlığı bacarırsansa, deməli incəsənətdə də yolunu tapacaqsan. Onsuz, hər hansı bir yaradıcılıq əsl sənətdən daha çox snobluq məşqi olaraq qalmaq riskini daşıyır.

— Əşrəf müəllim, incəsənət aləmində nəyi dəyişmək istərdiniz?

— Mən bu işə cəlb olunanlar arasında daha çox peşəkarlıq və məsuliyyət görmək istərdim. Bu, nizam-intizam və ənənələrə hörmət tələb edən işdir.

— Yaradıcılıq yolunuzda hansı çətinliklərlə qarşılaşmısınız və onların öhdəsindən necə gəldiniz?

— Əslində, mən hələ də çətinliklərlə üzləşirəm. Əsas olanlar laqeydlik və öhdəliklərin olmamasıdır. Amma düşünürəm ki, ən vacib şey sənətinizə sadiq qalmaq, gündəlik işləmək, təkmilləşmək və təsirlərə qarşı müqavimət göstərməkdir. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, əsl sənətkar olaraq qalmağa imkan verən budur.

— Yaradıcılığınızda Sizin ilham mənbəyiniz nədir?

— Mən Azərbaycanın təbiətindən, tarixindən və mədəniyyətindən ilham alıram. Albomları öyrənməyə, musiqi dinləməyə, ölkəmizin tarixi haqqında oxumağa çox vaxt sərf edirəm. Son illərdə, xalqımızın və torpaqlarımızın IV əsrə qədər olan tarixi Xristian Albaniyasına xüsusi diqqət yetirdim. Bu mövzu mənim vaxtımın əhəmiyyətli bir hissəsini tutur: bu araşdırma əsasında oxuyuram, fikirləşirəm və yeni əsərlər yaradıram.