Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov: inkişaf, təhsil və yaradıcılıq

Global Art jurnalın qonağı Milli Məclisin deputatı, “Avrasiya Miqrasiya Təşəbbüsləri Platforması” ictimai təşkilatının sədri Azər müəllim Allahverənovdur.

Jurnalımıza eksklüziv müsahibəsində Azər müəllim Allahverənov milli elmin və mənəvi dəyərlərin inkişafında beynəlxalq hüququn və təhsilin rolundan, süni intellekt dövrünün yeni çağırışlarından, yaradıcılığın insanlara daxili harmoniyanı qoruyub saxlamağa, cəmiyyəti daha humanistləşdirməyə necə kömək etdiyini müzakirə edib.

– Salam, hörmətli Azər müəllim! Global Art jurnalına xoş gəlmisiniz! Sizcə, beynəlxalq hüquq və təhsilin inteqrasiyası Azərbaycan elminin inkişafına, cəmiyyətimizin mənəvi dəyərlərinin möhkəmlənməsinə necə töhfə verə bilər?

– Salam! Dəvət üçün təşəkkür edirik.

Bu gün dünya sürətlə dəyişir. Biz rəqəmsallaşma və süni intellektin gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsinə çevrildiyi genişmiqyaslı texnoloji transformasiyalar dövründə yaşayırıq. Bu, şübhəsiz ki, bəşəriyyət üçün böyük imkanlar açır, lakin müəyyən çətinliklər də gətirir. Niyə? Çünki informasiya texnologiyalarının güclü vasitəsi olan süni intellekt nəinki yaratmaq, həm də məhv etmək qabiliyyətinə malikdir.

Bu alət bir çox faydalı ideyaları həyata keçirə bilər, lakin mənfi hadisələri də yaya bilər. Biz informasiya müharibəsi və hibrid təhdidlərin yeni reallığa çevrildiyi bir dövrdə yaşayırıq və məhz bu mühitdə süni intellekt cəmiyyətin mənəvi dəyərlərinə belə təsir edən təhlükələr yarada bilir.

Məsələn, tez-tez süni intellektdən istifadə edilməklə yaradılan satirik videoların sosial mediada yayılmasının şahidi oluruq. İlk baxışdan onlar zərərsiz görünürlər, lakin onları diqqətlə araşdırdıqda məlum olur ki, belə məzmunlar bəzən ənənəvi ailə dəyərlərini təhrif edir və ya zəiflədir, bununla da bütün dəyərlər sisteminə ciddi ziyan vurur. Yumor və istehza pərdəsi altında mədəniyyətimizə yad olan ailə davranışı və münasibətlər modelləri təqdim edilir və bu, tədricən mənəvi kompasın aşınmasına gətirib çıxarır.

Burada mühüm sual yaranır: bu mənfi təsir axınının ən azı qismən qarşısını almaq üçün hansı hüquqi və etik mexanizmlər mövcuddur? Beynəlxalq hüquq, şübhəsiz ki, bir çox sahələri tənzimləyir, lakin etik aspekt daha nüanslı yanaşma tələb edir. Axı bu, sadəcə olaraq hüquqi məhdudiyyətlərdən deyil, cəmiyyətin mənəvi toxunulmazlığının qorunmasından gedir ki, bu da zərərli təsir axınının qarşısını ala bilər.

Digər tərəfdən, elmin və təhsilin inkişafına gəldikdə beynəlxalq hüquq da müsbət rol oynayır. Milli elmi nailiyyətlərin beynəlmiləlləşdirilməsini asanlaşdıran hüquqi baza yaradır. Elmi müstəvidə nəticələr əldə etmək, və onları praktikada həyata keçirmək və qlobal elmi-praktik məkana inteqrasiya etmək fərqli anlayışlardır. Burada beynəlxalq əməkdaşlıq, təcrübə mübadiləsi və akademik mobillik uğurun əsas amillərinə çevrilir.

İnkişaf etmiş ölkələrə – məsələn, Yaponiyaya, ABŞ-a və ya Çinə nəzər salsaq görərik ki, dövlət büdcəsinin əhəmiyyətli bir hissəsi xüsusi olaraq elmə və təhsilə ayrılır. Bu, gələcəyə strateji investisiyadır. Biz öz imkanlarımıza arxalanaraq, yerli elmin inkişafına kömək edəcək xarici alətlərdən də fəal istifadə etməliyik. Bu baxımdan beynəlxalq hüquq həqiqətən həm tənzimləyici, həm də müəyyənedici rol oynaya bilər.

– Azər müəllim, Sizi təkcə deputat və ictimai xadim kimi yox, həm də zəngin daxili aləmə malik olan yaradıcı insan, şair kimi tanıyırlar. Yaradıcılığınız haqqında bizə bir az danışın, zəhmət olmasa.

– Mən təxminən 2010-2011-ci illərdə, otuz səkkiz və ya otuz doqquz yaşım olanda şeir yazmağa başladım. Əvvəlcə həm azərbaycan, həm də rus dillərində qısa sətirlər, sonra şeirlər silsiləsini yazmağa başladım. Hərdən ayda 10-15 şeir yazırdım. Hətta bəzi şeirlərim bəstəkarları da ilhamlandırdı və onları musiqiyə qoymağa cəhdlər oldu. Bir dəfə süni intellekt mənim iki şeirim əsasında melodiya yaratdı, sonra onları mahnı kimi formalaşdırdı. Nəticə gözlənilmədən uğurlu oldu: həm musiqi, həm də ifa.

Heç vaxt qarşıma peşəkar şair olmağı hədəf qoymamışam. Bu, daha çox mənəvi impulsun və daxili ehtiyacın təzahürü idi. Bəzən yazdığım şeirlərə qayıdırdım, sözləri redaktə edir, qafiyələri dəqiqləşdirirdim. Mətnlərin bəziləri jurnallarda, saytlarda dərc olunub, digərləri isə sosial şəbəkələrdə tapıb mənim adımla yerləşdiriblər. Amma mənim üçün bu, heç vaxt özünü təsdiqləmə forması olmayıb. Bu, özümlə söhbət, bir növ mənəvi terapiya idi.

Bəlkə də bu, ailəmin köklərindən qaynaqlanır: mənim ana xəttimdə çoxlu şairlər olub. Ulu nənəmin anası Molla Vəli Vidadinin nəvəsidir (redaktordan qeyd: klassik Azərbaycan poeziyasının dahi şəxsiyyəti). Ola bilsin ki, bu genetik yaddaş məndə də özünü göstərib. Bir il yarımda 150-dən çox şeir yazdım. Yəqin ki, iki kitab üçün kifayət qədər materialım var idi. Hətta onları nəşr etməyi də düşünürdüm, amma həyat başqa cür oldu: çətin günlər gəldi, iş dəyişdi, ailə ilə bağlı narahatlıqlar və övladlarımın universitetə ​​hazırlaşmaqları. Bütün bunlar yaradıcılığı arxa plana keçirdi.

Hərdən fikirləşirəm: bəlkə bir gün şeir yazmağa başladığım an yenə gələcək və yeni, daha yetkin, fəlsəfi şeir axını doğulacaq. Otuz səkkiz yaşda yazmaqla əlli yaşdan sonra yazmaq həyatı dərk etməyin tamam başqa səviyyələridir. Ona görə də mən “heç vaxt” ifadəsini demirəm. Bunu zaman göstərəcək.

– Sizcə, yaradıcılığınız ictimai fəaliyyətinizdə Sizə kömək edibmi? Yaradıcılıq qabiliyyətini inkişaf etdirmək nə dərəcədə vacibdir?

– Mən hesab edirəm ki, kiminsə yaradıcılıq qabiliyyəti varsa, mütləq onu inkişaf etdirməlidir. Mənə elə gəlir ki, yaradıcı inkişaf etmiş insanlar daha böyük insanlığı, humanistliyi, empatiyası ilə seçilir. Onlar dünyanı daha həssas hiss edirlər.

Bəzən insanın gözəl istedadları olur: səs, yaradıcı ağıl, lakin sistemli yanaşma olmadan bu istedadlar üzə çıxmadan qala bilər. İstedadlı insan istər musiqiçi, istərsə də rəssam olsun, öz istedadını yalnız zəhmət və qətiyyətlə tam inkişaf etdirə bilər. İnsan öz sənətini daim öyrənməli və təkmilləşdirməlidir.

Əgər poeziyadan danışırıqsa, bu, idarəetmə vasitəsi deyil, daha çox mənəvi təmizlənmə, gündəlik işlərdən qaçmaqdır. Yazanda başqa ölçüdə yaşayırsan. Yadımdadır, bir dəfə heç bir redaktə etmədən bir oturuşda iyirmi misra yazmışdım. Saf düşüncə və hisslər axını. Mən hər şeyi qorumağa çalışıram – şeirlər itməyib, çoxları öz vaxtını gözləyir. Hətta kiçik bir seçmə dərc etməyə çalışdım: redaktorlarla və mətbəə ilə danışıqlar apardım, amma nədənsə alınmadı. Sonda gözləmək qərarına gəldim. Məncə hər şeyin öz vaxtı var. Əsas odur ki, nəyisə yaradasınız.

Qeyd edim ki, sənətə olan həvəsim təkcə şeirlə məhdudlaşmırdı. Musiqi məktəbini bitirmişəm, orada beş il əsas alətim kimi qarmonu, həmçinin fortepiano, solfecio, xor ifaçılığı, həm xarici, həm də milli musiqi ədəbiyyatını öyrənmişəm. Bu, mənim ritm, harmoniya və nizam-intizam hissini formalaşdıran tam bir təhsil idi. Bu günə kimi mən musiqiyə qulaq asdığım zaman bəstəkarları çox vaxt səhvsiz tanıya bilirəm.

Amma musiqidən başqa həyatımda idman da var idi: əvvəlcə dəniz çoxnövçülük, sonra futbol, ​​14-17 yaşlarımda isə demək olar ki, üç il “Dinamo” klubunda boksla məşğul olmuşam. Mənəvi və fiziki inkişaf həyatımda parallel olub: biri səbir və nizam-intizam, digəri iradə və güc öyrədirdi. Bu fərqli cəhətlər mənə ağıl, bədən və ruh arasında tarazlığın qorunmasının vacibliyini daha yaxşı anlamağa kömək etdi. Məhz bu tarazlıq, məncə, insanı istənilən çağırış qarşısında ahəngdar və dözümlü edir.

– Azər müəllim, gənclərə və karyeralarına yeni başlayanlara nə məsləhət görərdiniz?

– İlk öncə, anlamaq lazımdır ki, hər hansı bir başlanğıc yalnız ilk addımdır, yəni inkişaf və öyrənmə vaxtıdır. Bir səyahətin başlanğıcı ən yaxşısı olmaya bilər. Əsas odur ki, bu dövrə yeni bir şey öyrənmək, təcrübə qazanmaq, güclü tərəflərinizi müəyyənləşdirmək və istədiyiniz istiqaməti seçmək üçün bir fürsət kimi nəzərdən keçirəsiniz.

Hər kəs karyera məqsədlərini təyin edərkən öz qabiliyyətlərinə, təhsilinə, meyllərinə və maraqlarına güvənir. Hamısı karyeranıza necə başlamağınızdan asılıdır. Bəzən kiçikdən başlamaq lazımdır. Sizin üçün mükəmməl bir iş olmasa belə, o, dəyərli təcrübə verir, nizam-intizam yaradır və nə istədiyinizi anlamağa kömək edir. Kiçik uğurlar, nə qədər təvazökar olsa da, nəticədə peşəkar inkişafın böyük hekayəsinə çevrilir.

Siz mükəmməllikçi ola və qarşınıza yüksək məqsədlər qoya bilərsiniz. Ancaq yadda saxlamaq lazımdır ki, yüksək məqsədə nail olmaq üçün daim, hər gün, 24 saat öz üzərinizdə işləmək lazımdır. Dünya sürətlə dəyişir və qaçırılan hər an sizə itirilmiş fürsət bahasına başa gələ bilər. Buna görə də, məqsədlər real və əldə edilə bilən, lakin həmişə böyümə potensialına malik olmalıdır.

Əldə etdiklərinizlə kifayətlənmək olmaz. İstənilən nəticə keçmiş təcrübəyə əsaslanan uğurdur. Uğura gedən yol heç vaxt hamar olmur: bəzən uğursuzluqlarla, bəzən də gözlənilməz kəşflərlə qarşılaşırsan. Ancaq həyat təcrübəsini, nizam-intizamı və həyatda məqsədinizi görmək bacarığını formalaşdıran bu addımlardır.

Bu günlərdə “networking” haqqında tez-tez danışılır. Bu, həqiqətən də müasir dünyada vacib bir vasitədir. Ətrafınızda həmfikir insanlar çevrəsini yaratmaq və genişləndirməklə, siz öz məkanınızı, öz dünyanızı yaradırsınız, harada ki etibara, qarşılıqlı dəstəyə və hörmətə dəyər verilir. Güclü əlaqələr şəbəkəsi sadəcə sosial resurs deyil; bu, həm peşəkar, həm də mənəvi cəhətdən böyüməyə kömək edən şəxsi kapitalınızın bir hissəsidir. Bundan əlavə, bütün bunlarda biz ən vacib şeyi unutmamalıyıq: dəyərlər. Peşə və dəyərlər bir-birini tamamlayır. Bu iki komponentin harmoniyası əsl peşəkar və fərdi yaradır.

“Sabah üçün” planlar qurmamalısınız; onları həyata keçirməyə bu gün başlamaq lazımdır. Dünya doğru anı gözləmək və hər şeyi təxirə salmaq üçün çox dinamikdir. İdeyanız varsa, onu necə həyata keçirəcəyiniz, hansı resurslara ehtiyacınız olduğu, hansı keyfiyyətlərə sahib olduğunuz və indi nə edə biləcəyiniz üzərində işləməlisiniz. Fəaliyyət arzunu nəticəyə çevirməyin ən yaxşı yoludur.

Hesab edirəm ki, müasir gəncin karyera yolu məhz bu keyfiyyətlər və göstəricilər üzərində qurulur. Əgər gənc erkən yaşlarından şüurlu şəkildə bir yol cızırsa, harada özünü təmin etmək istədiyini, hansı təhsilə ehtiyacı olduğunu, hansı bacarıqları inkişaf etdirməli olduğunu anlayırsa, bu, onların uğurlarının başlanğıcıdır. Uğur alqoritmi həmişə bir neçə elementdən ibarətdir: zəhmət, qətiyyət, nizam-intizam, özünə inam, işinə hörmət. Bütün bu elementlər bir araya gəldikdə, uğur şəxsi inkişafın məntiqi nəticəsi olur.

Müsahibəni “Global Art” jurnalının baş redaktoru Cəmalə Naxçıvani aparıb.